Trong khuôn khổ Dự án Hợp tác quốc tế Cải tiển việc sử dụng nguồn nước và đất cho sản xuất cây trồng vùng Duyên hải Việt Nam và New South Wales của Úc triển khai từ 2008 - 2010, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ đã thực hiện tại Bình Định, Ninh Thuận và đạt được nhiều kết quả có giá trị. Một trong những sản phẩm rất ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất nông nghiệp trên đất cát khô hạn là chảo bốc thoát hơi nước loại nhỏ (mini-pan).

Sơ đồ mini pan

Hình ảnh mini pan

Mini-pan là công cụ giúp nông hộ xác định chính xác thời điểm cần tưới cho cây trồng, từ đó giảm lượng nước tưới, số lần tưới, công tưới mà vẫn đảm bảo năng suất cây trồng. Trong quá trình triển khai dự án, nhóm nghiên cứu đã thực hiện nhiều thực nghiệm trên đất cát trồng lạc. Sau khi theo dõi, đánh giá và tính toán, nhóm đã đưa ra được kỹ thuật sử dụng mini-pan nhằm giúp nông hộ thuận tiện khi sử dụng.

1. Thời gian và phương pháp đặt mini-pan.

- Đặt mini-pan ngay khi gieo hạt;

- Khi gieo, đất phải đảm bảo đủ ẩm để hạt nảy mầm;

- Đặt mini-pan ở nơi bằng phẳng, thoáng, không bị che bóng;

- Bảo vệ mini-pan không để động vật uống nước.

2. Cách vận hành mini-pan.

- Đổ đầy n­ước vào mini-pan ngay sau khi đặt cố định;

- Theo dõi mực n­ước bốc hơi thông qua thước đo đặt trong chảo;

- Khi mực nước trong mini-pan tụt xuống đến ngưỡng phải tưới thì tiến hành tưới;

- Đổ n­ước đầy vào mini-pan sau mỗi lần tưới.

3. Thời điểm tưới và lượng nước tưới cho cây lạc trên đất cát.

4. Áp dụng cụ thể.

- Không tưới khi mực nước trong mini-pan ở trên vạch 48 mm đối với giai đoạn từ Mọc - Phân cành, 36 mm đối với giai đoạn từ Phân cành - Ra hoa, 21 mm đối với giai đoạn từ Ra hoa - Hình thành quả và 36 mm đối với giai đoạn Chín.

- Tưới khẩn cấp khi mực nước trong mini-pan tụt thấp hơn vạch 16 mm đối với giai đoạn từ Mọc - Phân cành, 12 mm đối với giai đoạn từ Phân cành - Ra hoa, 7 mm đối với giai đoạn từ Ra hoa - Hình thành quả và 12 mm đối với giai đoạn Chín.

- Kiểm tra mực nước trong mini-pan, nếu thấy ở vạch nào thì phải tưới lượng nước tương ứng. Ví dụ: Ở giai đoạn từ Phân cành - Ra hoa, nếu thấy mực nước ở vạch 19 mm, cần phải tưới lượng nước tương ứng là 12 lít/m²; Tương tự, ở giai đoạn Chín, nếu thấy mực nước ở vạch 36 mm, cần phải tưới lượng nước tương ứng là 5 lít/m²;…

- Trong trường hợp, nguồn nước cung cấp tưới chỉ giới hạn một lượng nhất định, theo dõi mực nước trong mini-pan, nếu tụt ở vạch tương ứng thì tiến hành tưới. Ví dụ: Nguồn tưới chỉ có khả năng cung cấp với lượng 8 lít/m², theo dõi mực nước trong mini-pan và chỉ tiến hành tưới khi mực nước ở vạch 38 mm trong giai đoạn từ Mọc - Phân cành hoặc 17 mm trong giai đoạn từ Ra hoa - Hình thành quả, …